Apstraktni ekspresionizam

Apstraktni ekspresionizam je uglavnom slikarski pokret. Osnovna tematika se sadrži u izražavanju emocija putem nepredmetnih formi i proizvoljnog kolorita. Za podlogu se koriste platna velikih (monumentalnih) dimenzija, jaki kontrasti boja i slobodni (gestualni) pokreti četke i kista.

Pojam apstaktni ekspresionizam prvi je upotrijebio američki kritičar umjetnosti Robert Koatis, 1946 godine.

Pokret nastaje u Njujorku (naselje Grinvič), sredinom četrdesetih godina XX vijeka. Drugačija imena za apstraktni ekspresionizam su: slikarstvo akcije (action painting) i Njujorška škola. Bio je to prvi umjetnički pravac koji je nastao na američkom tlu. Prve manifestacije pokreta vežu se za slikara Aršila Gorkog, koji pod utjecajem umjetnosti nadrealizma i slikara kao što su Đoan Miro i Pablo Pikaso postavlja bazu forme i izraza apstraktnog ekspresionizma.

Kao i u nadrealizmu teorije psihoanalize Sigmunda Frojda i Karla Junga su intelektualna i predmetna osnova. Nadrealizam stiže u SAD-e preko umjetnika koji napuštaju Evropu zbog Drugog svijetskog rata, među kojima su Pit Mondrijan i Maks Ernst, bili najznačajniji za apstraktni ekspresionizam. Raskidanje tih umjetnika sa 'tradicijom' umjetnosti su inspirisale revolucionarni nagon apstraktnog ekspresionizma. Pokret se održao na umjetničkoj sceni sve do pojave Pop arta, šezdesetih godina, omogućivši Njujorku da zamjeni Pariz kao svijetski centar umjetničkih zbivanja.

Karakteristike predstavljanja u apstraktnom ekspresionizmu su proizvoljni oblici, linije, boje, teksture i forme, ne slijedeći prirodu ni realnost. Naizgled ne postoji kontrola, iako je sam proces slikanja, koji je od velike važnosti za apstraktne ekspresioniste, pod direktnom kontrolom umjetnika. Dozvoljene su 'greške' i slučajno nastale forme idu u prilog kompletnog umjetničkog doživljaja.

Apstraktni ekspresionizam se može nazvati i egzistencijalističkom umjetnošću, pošto se u djelima tih umjetnika konstantno pojavljuje traženje identiteta i odgovora na pitanja o ljudskoj egzistenciji. Lične, unutrašnje psihološke borbe, spoljašnja sprega između čovjeka i prirode i traženje duhovne ravnoteže, su osnovne ideje umjetnika ovog pokreta. Serijsko stvaranje slika i njihove podjele na serije od strane njihovih stvaraoca, podkrepljuje teze ove vrste


Glavni predstavnici

Adolf Gotlieb
Aršil Gorki
Barnet Njumen
Vilem de Kuning
Žan-Pol Riopel
Kliford Stil
Li Krasner
Mark Rodko
Robert Madervil
Filip Gaston
Franc Klejn
Hans Hofman
Džekson Polok

Jedna slika umetnika apstraktnog expresionizma Dzeksona Poloka

Pol Džekson Polok (28. januar, 1912 - 11. avgust, 1956), bio je veliki američki slikar koji je stvorio svoja najzanačajnija djela kao apstraktni ekspresionista. Njegovo djelo je imalo snažan uticaj na modernu umjetnost 20. vijeka.

Rani život
Najmlađi od petorice braće, Polok se rodio u gradiću Kodi, Vajoming, i odrastao u Arizoni i Kaliforniji. Pohađao je Školu primjenjenih umjetnosti u Los Anđelesu u klasi profesora Frederika Džona Švankovskoga, ali biva izbačen zbog tuče i konfliktnog ponašanja. Odlazi u Njujork, 1930. godine, slijedeći svog brata, Čarlsa Poloka i obojica studiraju u klasi slikara Tomasa Harta Bentona (Art Students League). Tadašnji Bentonov uticaj na Poloka, je vidljiv u njegovim slikama iz tog doba, gdje koristi krivolinijske ondularne ritmove sa subjektima motiva iz ruralne Amerike.


Rana djela
Polokove rane figurativne slike su pod uticajem meksičkih muralista Davida Alfara Sikjerosa, Hozea Klementa Oroska i Dijega Rivere, pa je čak i radio u eksperimentalnom ateljeu Sikjerosa, 1936. godine. Poslije posjete izložbama Pikasa i Nadrealizam, Nadrealistička umjetnost, u slikama koje stvara se javlja sve više simbola. Putuje po SAD-u, tokom 1930-ih, ali se na kraju vraća u Njujork 1943. godine, gdje radi za WPA Federalni umjetnički projekat od 1935 do 1942. godine. Polokova prva samostalna izložba se prikazuje u Pegi Gugenhejmovoj galeriji, ”Galerija umjetnosti ovog vijeka” (Art of this Century gallery) u Njujorku 1943. godine.

Vilem de Kuning (engleski Willem de Kooning), holandsko-američki slikar, rođen je 1904. u Roterdamu (Holandija). Glavni je predstavnik apstraktnog ekspresionizma. Posle obuke u Roterdamu i Briselu preselio se 1926. godine u Nju Jork. Polazeći od ekspresivnih ali i figuralnih slika razvio je od 1940-ih godina pod uticajem Aršila Gorkog i Džeksona Poloka razvio je apstraktne strukture slike sa biomorfnim elementima. Na način kako to čini action painting nanosio je boju na površinu za slikanje žestokim spontanim pokretima širokom četkicom i špaklom. Od 1951. godine nastajale su njegove serije vulgarnih portreta žena čime se Kuning privremeno bio vratio ekspresivnom figuralnom stilu (na primer Woman I, 1952. godina). Njegovo poznije delo karakteriše smirivanje kompozicije, osvetljavanje kolorita i ponovno vraćanje na lirsku apstrakciju. Od 1970. godine stvarao je i male plastike u bronzi ( na primer Veliki torzo, nastalo 1974. godine).

Umro je u Ist Hemptonu (Nju Jork,SAD) 1997. godine

ako je ovo američki pokret u umjetnosti koji je procvjetao u pedesetima, apstraktni ekspresionizam mora se spomenuti zbog njegova velikog utjecaja na umjetnost u šezdesetima. Taj se pokret smatra prvom originalnom slikarskom školom u Americi i načinio je od New Yorka umjetničko središte svijeta nakon Drugog svjetskog rata (uloga koju je do tada imao Pariz). Drugi veliki centar ovog pokreta bila je Kalifornija, posebice područje zaljeva San Francisca.

Pokret je dobio takvo ime jer je viđen kao kombinacija emocionalnog intenziteta njemačkog ekspresionizma i anti-figurativne estetike europskih škola apstrakcije (futurizam, bauhaus, kubizam). Sam izraz je prvi koristio kritičar umjetnosti Robert Coates 1946.

Pokret je nadahnut glavnim principima nadrealizma i naglašavao je spontane, automatske ili podsvjesne kreacije. Ono što je zajedničko svim umjetnicima jest da su stvarali velika, dramatična apstraktna slikarska djela i da su koristili pristup kojim su se svi djelovi platna tretirali jednako važnima.

Apstraktni ekspresionizam se može podijeliti u dva glavna tipa. Prvi je “action painting” koji uključuje kapanje i prskanje boje po platnu bez prethodnog razloga. Glavni predstavnik tog tipa je Jackson Pollock. Drugi je tip takozvano “colorfield” slikarstvo koje koristi široka područja boje i više se oslanja na asocijaciju boja. Glavni predstavnik tog tipa slikarstva je Mark Rothko. Još jedan umjetnik kojeg vrijedi spomenuti jest Willem de Koonig, poznat po svojoj nasilnoj i grotesknoj seriji slika zvanoj “Žene” i po svojim energičnim potezima kista, iskrivljenim oblicima i valovima boja.